Üstün Yetenekli Öğrencilerin Yapay Zekâ Kavramına Yönelik Metaforik Algılarının İncelenmesi
Özet Görüntüleme: 43
/ 
PDF İndirme: 13
Anahtar Kelimeler:
Üstün Yetenekli Öğrenci, Yapay Zekâ, MetaforÖzet
Bu araştırmada, üstün yetenekli öğrencilerin yapay zekâ kavramına yönelik algılarını metaforlar aracılığıyla incelemek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu seçilirken çeşitli demografik değişkenler dikkate alınarak amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, bilim ve sanat merkezlerinde öğrenim gören 44 üstün yetenekli öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen metafor belirleme formu kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, öğrencilerin yapay zekaya ilişkin algılarını ortaya çıkarmak için geliştirilen “Yapay zekâ… gibidir/benzemektedir; çünkü…” sorularını içeren form ve demografik veri formu aracılığı ile elde edilmiştir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseniyle yürütülmüştür. Araştırmada toplanan veriler, betimsel ve içerik analizi tekniği ile çözümlenmiş, anlamlandırılmış ve çeşitli temalar altında gruplandırılmıştır. Çalışma grubundaki öğrencilerin oluşturdukları metaforlar ve açıklamalar ele alınarak kavramsal kategoriler oluşturulmuştur. Bu değerlendirmenin sonucunda; bilim ve sanat merkezindeki üstün yetenekli öğrencilerin yapay zekâ kavramına yönelik oluşturdukları metaforların 29 metaforlarla yapay zekâyı en fazla cansız özellik kategorisinde açıkladıkları, bu kavramı da algılayabilen teknolojik araçlar, duygu yoksunu bir teknoloji, yardımcı sistem, yüksek seviye teknoloji, elektronik cansız hareket eden eşya, bilgisayar kontrollü robot, bilgilendirme yapan nesne metaforlarını oluşturdukları; canlı özellik kategorisinde ise uzaktan kumandalı beyin, duyguları olmayan insan, akıllı asistan, eğlenceli insan gibi metaforlarını oluşturdukları söylenebilir.
Referanslar
Aktaş, A. (2021). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre yapay zekâ: Bir metafor çalışması. 1. Ulusal Eğitimde Yapay Zekâ Uygulamaları Kongresi. Harran Üniversitesi, 28-30 Haziran 2021, Şanlıurfa.
Aljohani, R. A. (2021). Teachers and students’ perceptions on the impact of artificial ıntelligence on English language learning in Saudi Arabia. Journal of Applied Linguistics and Language Research, 8(1), 36-47.
Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88.
Ataman, A. (2012). Üstün zekalı çocuk kimdir? Geleceğin Mimarları Üstün Yetenekliler Sempozyumu. Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, 27 Nisan 2012, Tekirdağ.
Bellman, R. (1978). An introduction to artificial intelligence: Can computers think? Thomson Course Technology. Boyd & Fraser Publishing Company.
Benzer, R. & Benzer, S. (2021). Bilişim alanı lisansüstü öğrencilerinin yapay zeka konusundaki görüşleri. Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 6(10), 53-83. http://dx.doi.org/10.29228/sbe.62139
Charniak, E. ve McDermott, D. (1985). Introduction to artificial ıntelligence. Boston, MA, USA: Addison-Wesley Series in Computer Science.
Chassignol, M., Khoroshavin, A., Klimova, A. & Bilyatdinova, A. (2018). Artificial intelligence trends in education: A narrative overview. Procedia Computer Science, (0)136, 16-24. https://doi.org/10.1016/j.procs.2018.08.233
Corbin, J. & Strauss, A. (2007). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
Coşkun, F., & Gülleroğlu, H. D. (2021). Yapay zekanın tarih içindeki gelişimi ve eğitimde kullanılması. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 54(3), 947-966. https://doi.org/10.30964/auebfd.916220.
Çam, M. B., Çelik, N. C., Turan Güntepe, E. & Durukan, Ü. G. (2021). Öğretmen adaylarının yapay zekâ teknolojileri ile ilgili farkındalıklarının belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü Dergisi, 18(48), 263-285.
Çetin, M. & Aktaş, A. (2021). Yapay zeka ve eğitimde gelecek senaryoları. Opus International Journal of Society Researches, (0)18, 4225-4268. https://doi.org/10.26466/opus.911444.
Çiftçi, M., Çiftçi, A., Akca, H., Arslantaş Akca, H., & Kaçmaz, E. (2024). Yapay zekâ ile eğitimde inovasyon: yenilikçi yaklaşımlar ve uygulamalar: Innovatıon ın educatıon wıth artıfıcıal ıntellıgence: ınnovatıve approaches and applıcatıon. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 10(48), 242–251. https://doi.org/10.5281/zenodo.14588723.
Çolak Yazıcı, S. & Erkoç, M. (2023). Fen bilimleri grubu öğretmenlerinin uzaktan eğitim sürecinde yapay zekâ kullanma durumlarının analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (0)58, 2682-2704. https://doi.org/10.53444/deubefd.1316144.
Demirtaş, E. & Türksoy, E. (2023). İlköğretim eğitim paydaşlarının yapay zekaya yönelik metaforik algıları. Iı Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi. Ufuk Üniversitesi, Ankara.
Dülger, E. D. & Gümüşeli, A. İ. (2023). Okul müdürleri ve öğretmenlerin eğitimde yapay zeka kullanılmasına ilişkin görüşleri. ISPEC International Journal of Social Sciences & Humanities, 7(1), 133-153. http://doi.org/10.5281/zenodo.7766578
Elçi, A. & Vural, M. (2017). Öğretim elemanı 4.0: Öğretim elemanının değişen rolü ve teknoloji ile zenginleştirilmiş öğrenme. Mediterranean International Conference on Social Sciences, 19- 22 Mayıs 2017, Podgorica.
Eraslan Çapan, B. (2010). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere ilişkin metaforik algıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 140-154.
Gerlich, M. (2023). Perceptions and Acceptance of Artificial Intelligence: A Multi-Dimensional Study. Social Sciences, 12(9), 502.
Girmen, P. (2007). İlköğretim öğrencilerinin konuşma ve yazma sürecinde metaforlardan yararlanma durumları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir.
Gordon, B. M. (2011). Artificial Intelligence: Approaches, Tools and Applications. New York: Nova Science Publishers, Inc.
Haugeland, J. (Ed.). (1985). Artificial ıntelligence: The Very Idea. MIT Press.
İşler, B. & Kılıç, M. (2021). Eğitimde yapay zekâ kullanımı ve gelişimi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(1), 1-11.
Kelleci, D. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının iklim kavramına ilişkin algılarının metafor yoluyla incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun.
Kurzweil, R. (1990). The age of intelligent machines. MIT Press.
Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors we live. (Ed. J. O’Brien,).The production of reality: Essays and readings on social interaction (pp.103-115). Chicago, IL: The University Of Chicago Press.
Lindner, A. ve Romeike, R. (2019). Teachers’ Perspectives on Artificial Intelligence. Eglė Jasutė and Sergei Pozdniakov (Eds.). ISSEP 2019- 12th International conference on informatics in schools: Situation evaluation and perspectives (s. 22- 29). Larnaca, CY.
Luger, G.F., (1993). Artificial Intelligence : Structures and Strategies for ComplexProblem Solving, 4th edition, Addison-Wesley.
MEB (2016). TC. Millî Eğitim Bakanlığı bilim ve sanat merkezleri yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/0 7031350_bilsem_yonergesi.pdf adresine 24.11.2023 tarihinde erişilmiştir.
Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (Çeviren: S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Miller, S. (2003). Analysis of phenomenological data generated with children as research participants. Nurse Researcher, 10(4), 68-82. https://doi.org/10.7748/nr2003.07.10.4.68.c5908
Morgan, G. (2006). Images of organization (updated edition). Sage Publications.
Nabiyev, V. & Erümit, A. K. (2020). Yapay zekanın temelleri. (Ed. V. Nabiyev & A. K. Erümit), Eğitimde yapay zekâ kuramdan uygulamaya (ss. 2-37), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Nacaroğlu, O. & Mutlu, F. (2020). Bilim ve sanat merkezi öğrencilerinin proje kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 992-1007.
Saçan, S., Yaralı, K. T., ve Kavruk, S. Z. Çocukların “yapay zekâ” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (64), 274-296.
Sternberg, R. J. & Grigorenko E. L. (2002). The theory of successful intelligence as a basis for gifted education. National Association for Gifted Children. 46(4), 265-277.
Patton, M.Q. (1997). How to use qualitative methods in evaluation. Newbury park, CA: SAGE Publications.
Pirim, A. G. H. (2006). Yapay zekâ. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 1(1), 81-93. https://doi.org/10.19168/jyu.72783.
Popenici, S. A. & Kerr, S. (2017). Exploring the impact of artificial intelligence on teaching and learning in higher education. Research and Practice in Technology Enhanced Learning, 22(12). https://doi.org/10.1186/s41039-017-0062-8.
Randhawa, G.& Jackson, M. (2020). The role of artificial intelligence in learning and professional development for healthcare professionals. Healthcare Management Forum, 33(1), 19-24.
Rich, E. ve Knight, K. (1991) Yapay Zeka. McGraw-Hill, New York.
Robson, C. (2017). Real world research: A resource for social scientists and practitioner- researchers. Oxford: Blackwell Publishers.
Russell, S. J. & Norvig, P. (2010). Artificial ıntelligence: A modern approach. Artificial Intelligence. 175 (5-6), 935-937. https://doi.org/10.1017/S0269888900007724.
Saçan, S., Tozduman Yaralı, K. Ve Kavruk, Sz (2022). Çocukların “yapay zekâ” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(64), 274-296. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1074024.
Schalkoff, R. I. (1990). Artificial intelligence: An engineering approach. McGraw-Hill.
Schölkopf, B. (2015). Artificial İntelligence: Learning to See and Act. Nature. (518)7540, 486-487. https://doi.org/10.1038/518486a. adresinden 25.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Su, Ş. (2021). Özel yetenekli öğrencilerin tarih dersine ilişkin algı düzeylerinin metaforlarla incelenmesi (BİLSEM Örneği). Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 400-414.
Topal, Ç. (2017). Alan Turing'in toplumbilimsel düşünü: Toplumsal bir düş olarak yapay zekâ. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 57(2), 1340-1364.
Uyak, S., Güngör Uyak, S., Ürey, D., Keskin, Ö., Aymaz, A. & Aydın, İ. (2023). Okul öncesi eğitim kurumlarında yapay zeka uygulamaları: Yönetici ve öğretmen görüşleri, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 9(75), 4625-4636. http://dx.doi.org/10.29228/smryj.72414
Ünsal, H (2024). Yapay zekâ ve yapay zekânın eğitimin geleceğine ilişkin olası doğurguları, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 10(5): 674-682. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.13851822
Van Tassel-Baska, J. & Stambaugh, T. (2008). Curriculum and instructional considerations in programs for the gifted. (Ed. In S. I. Pfeiffer), Handbook of giftedness in children: Psychoeducational theory, research, and best practices (pp. 347-365). Springer Science & Business Media.
Vatansever-Bayraktar, H. (2015). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 709-718.
Yıldırım, A.& Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, Y., Yılmaz, D. U., Yıldırım, D., Korhan, E. A., & Derya, Ö. (2021). Yapay zekâ ve sağlıkta yapay zekanın kullanımına yönelik sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin görüşleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 297-308.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Fatma GÜZELGÖRÜR, Rukiye ÇEVİK-SEVER
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
